6 Ekim 2014 tarihinde Rusya Federasyonu’na bağlı Tataristan Özerk Cumhuriyeti’nin başkenti Kazan’da Akdes Nimet Kurat’ın Topkapı Sarayı Müzeyi Arşivindeki Altın Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlıklar ve Bitikler adlı eserinin Rusça tercümesinin tanıtımı yapıldı. Tanıtıma Tataristan Cumhuriyeti yetkilileri ve A. N. Kurat’ın Türkiye’de yaşayan torunları da katıldı. Akdes Nimet Kurat Kimdir? Akdes Nimet Kurat 22 Nisan 1903 tarihinde bugünkü Tataristan’ın Yana Çeşme şehrinin Berkete köyünde bir molla ailesinde doğdu. 1920 yılında liseyi tamamladıktan sonra Akdes Nimet, Rus mektebinde okumasına rağmen, babası ve meşhur âlim Hadi Atlasî’nin etkisi ile millî duygularla büyüdü. Dışarıda tahsil yapmayı düşündüyse de, Rusya’da bilhassa Tataristan’da açlık ve sıkıntı yıllarının (1920-21) başlaması, hayallerini suya düşürdü. Ancak, 1924 yılında Türkiye’ye sığınarak İstanbul Darü’l-Fünunu Edebiyat Fakültesi’ne kayıt olarak önce felsefe, sonra tarih bölümlerinde eğitimine devam etti. 25 Ağustos 1925 tarihinde Profesör Fuad Köprülü, Akdes Nimet’i asistan olarak yanına aldı ve Türkiyat Enstitüsü çalışmalarıyla görevlendirdi. Fuad Köprülü, Zeki Velidi Togan ve kısa bir zaman için W. Barthold’un ders ve seminerlerini takip eden Akdes Nimet Kurat, 1928 yılında Tarih Bölümü’nden mezun olduktan sonra Almanya’ya gönderildi. 1933 yılında Bizans sahasında bir tez hazırlayarak Felsefe Doktoru unvanını aldı ve İstanbul’a dönünce Edebiyat Fakültesi Ortaçağ Tarih Bölümü’ne yardımcı doçent olarak atandı. Tarih Bölümü Kütüphanesi’ni yeniden tanzim eden ve aynı zamanda da arşivde incelemelere başlayan Akdes Nimet Kurat, ilk eseri olan Orta Zamanlar Tarihine Ait Kısa bir Bibliyografya’yı hazırladı ve bu eser 1934’te Edebiyat Fakültesi’nde basıldı. 1937 yılında bazı anlaşmazlıklardan dolayı üniversiteden ayrıldıktan sonra Akdes Nimet Kurat, Prut Seferi ve Barışı adlı eserine malzeme toplamak üzere Berlin, Viyana, Paris, Lahey ve Londra’daki arşiv ve kütüphanelerde çalıştı. 1938 yılında İstanbul’a dönünce, 1941 yılında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde doçent oldu, 1944’te de Rus Dili ve Edebiyatı Profesörlüğü’ne getirildi, çok geçmeden de Ortaçağ Tarihi Profesörlüğü’ne tayin edildi. 1953-55 yılları arasında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin dekanlığını yaptı. 1946-47 yıllarında İngiliz Kültür Heyeti bursundan faydalanarak Oxford’da Bodlean ve Londra’daki British Museum’da çalıştı, bu araştırmalar sonucunda Türk-İngiliz Münasebetleri adlı kitabını yazdı. 1950-51’de Rockefeller, 1961-62’de de NATO Araştırma burslarından yararlanarak ABD, Fransa ve İngiltere’deki arşivlerde yaptığı çalışmalar neticesinde Türkiye ve Rusya adlı eserinin birinci cildini kaleme aldı. Akdes Nimet Kurat, 20’den fazla kitap ile 70’den fazla makale kaleme aldı. Kazan’daki Toplantı Akdes Nimet Kurat, Türk bilim dünyası ve özellikle tarih araştırmalarında önemli rol oynamasına ve çok sayıda öğrenci yetiştirmesine rağmen onun adına yakın zamana kadar ne hatıra kitabı ne de bir konferans düzenlendi. Ancak Nisan 2013 yılında Türk Tarih Kurumu’nda Akdes Nimet Kurat’ın Hayatı ve Eserleri adlı uluslararası bir sempozyum düzenlendi. Akdes Nimet Kurat’ı doğumunun 110. yılı dolayısıyla anma fikri, Doç. Dr. İlyas Kemaloğlu ile TTK Başkanı Prof. Dr. Metin Hülagü’ye aittir. Yürütme kurulunda Prof. Dr. Metin Hülagü ile Doç. Dr. İlyas Kemaloğlu’nun yer aldığı sempozyum, 25-26 Nisan 2013’te Ankara’da düzenlendi. Tataristan’dan da bu sempozyuma 12 kişi, katıldı. Sempozyumda Akdes Nimet Kurat’ın hayatı, onun tarih eğitim ve öğretim anlayışı, Karadeniz’in kuzeyindeki Türk devlet ve boylarının araştırılmasına katkısı, yabancı dilde kaleme aldığı eserler, Türk tarihçiliğine katkıları gibi konular tartışılmıştı. Ankara’daki toplantıdan Tataristan yetkilileri de haberdar oldu. Tataristan Başbakan Yardımcısı Ravil Muratov, Akdes Nimet Kurat ile akrabalık bağlarına da sahiptir. Ankara’daki sempozyumdan sonra Tataristan yetkilileri, Akdes Nimet Kurat’ın eserlerini Rusçaya tercüme edip basma kararı aldılar. Bu görev de Ş. Mercani Tarih Enstitüsü’ne verildi. Enstitü başkanı Prof. Dr. Rafael Hakimov ve Dr. İlnur Mirgaleev’in çabalarıyla tercüme işleri başlatıldı. İlk olarak da bilim adamının Topkapı Sarayı Müzeyi Arşivindeki Altın Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlıklar ve Bitikler ile Türkiye ve Rusya adlı eserlerinin tercümesine karar verildi. Tercüme heyetinin başında ise Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü öğretim üyelerinden Dr. Leysen Şahin bulunmaktadır. Şahin, hem tercüme işlerini bizzat yürütmekte, hem de yapılan çalışmaların redaksiyonunu yapmaktadır. 6 Ekim 2014’te Tarih Enstitüsü’nde tanıtımı yapılan kitap ise yukarıda da belirttiğimiz gibi çevirisi tamamlanan Topkapı Sarayı Müzeyi Arşivindeki Altın Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlıklar ve Bitikler’dir. Türkiye ve Rusya adlı eserinin de 2014 sonuna kadar tercümesinin tamamlanması planlanmaktadır. Kitap tanıtımına A. N. Kurat’ın Türkiye’de yaşayan torunları Kaan Kurat ile İdil Kurat da katıldılar. İlk kez Kazan’a giden Kurat’ın torunları aynı zamanda dedelerinin doğup büyüdüğü köyü gezme ve akrabalarıyla tanışma fırsatı da buldular. Ankara’da sempozyum ile başlayan bu yolculuk, böylece Kurat’ın doğduğu Berkete köyünde sona erdi. Akdes Nimet Kurat’ın kitaplarının geç de olsa Rusçaya tercüme edilmesi şüphesiz büyük önem arz etmektedir. Bu eserler, onun Rusya’da ve genel olarak eski SSCB coğrafyasında daha fazla tanınmasına yardımcı olacaktır. Türkiye’de ise Kurat’ın birçok kitabı, üniversitelerde ders kitabı olarak okutulmaktadır. Yine Kurat’ın bütün makalelelerinin külliyat şeklinde TTK tarafından basılıyor olması ve 2013 tarihindeki sempozyum bildirilerinin yayımlanıyor olması da büyük önem arz etmektedir. Kaynakça “Profesör Akdes Nimet Kurat”, Kazan, V, İstanbul 1971, s. 27-32. “KFU Posetili Potomki Znamenitogo Turetskogo İstorika Akdasa Nigmata Kurata”, 7.10.2014, http://kpfu.ru/philology-culture/kfu-posetili-potomki-znamenitogo-tureckogo.html “Akdes Nimet Kurat’ın Hayatı ve Eserleri Sempozyumu”, http://sempozyum.ttk.gov.tr/2013-tr-sempozyum1.html6 Ekim 2014 tarihinde Rusya Federasyonu’na bağlı Tataristan Özerk Cumhuriyeti’nin başkenti Kazan’da Akdes Nimet Kurat’ın Topkapı Sarayı Müzeyi Arşivindeki Altın Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlıklar ve Bitikler adlı eserinin Rusça tercümesinin tanıtımı yapıldı. Tanıtıma Tataristan Cumhuriyeti yetkilileri ve A. N. Kurat’ın Türkiye’de yaşayan torunları da katıldı. Akdes Nimet Kurat Kimdir? Akdes Nimet Kurat 22 Nisan 1903 tarihinde bugünkü Tataristan’ın Yana Çeşme şehrinin Berkete köyünde bir molla ailesinde doğdu. 1920 yılında liseyi tamamladıktan sonra Akdes Nimet, Rus mektebinde okumasına rağmen, babası ve meşhur âlim Hadi Atlasî’nin etkisi ile millî duygularla büyüdü. Dışarıda tahsil yapmayı düşündüyse de, Rusya’da bilhassa Tataristan’da açlık ve sıkıntı yıllarının (1920-21) başlaması, hayallerini suya düşürdü. Ancak, 1924 yılında Türkiye’ye sığınarak İstanbul Darü’l-Fünunu Edebiyat Fakültesi’ne kayıt olarak önce felsefe, sonra tarih bölümlerinde eğitimine devam etti. 25 Ağustos 1925 tarihinde Profesör Fuad Köprülü, Akdes Nimet’i asistan olarak yanına aldı ve Türkiyat Enstitüsü çalışmalarıyla görevlendirdi. Fuad Köprülü, Zeki Velidi Togan ve kısa bir zaman için W. Barthold’un ders ve seminerlerini takip eden Akdes Nimet Kurat, 1928 yılında Tarih Bölümü’nden mezun olduktan sonra Almanya’ya gönderildi. 1933 yılında Bizans sahasında bir tez hazırlayarak Felsefe Doktoru unvanını aldı ve İstanbul’a dönünce Edebiyat Fakültesi Ortaçağ Tarih Bölümü’ne yardımcı doçent olarak atandı. Tarih Bölümü Kütüphanesi’ni yeniden tanzim eden ve aynı zamanda da arşivde incelemelere başlayan Akdes Nimet Kurat, ilk eseri olan Orta Zamanlar Tarihine Ait Kısa bir Bibliyografya’yı hazırladı ve bu eser 1934’te Edebiyat Fakültesi’nde basıldı. 1937 yılında bazı anlaşmazlıklardan dolayı üniversiteden ayrıldıktan sonra Akdes Nimet Kurat, Prut Seferi ve Barışı adlı eserine malzeme toplamak üzere Berlin, Viyana, Paris, Lahey ve Londra’daki arşiv ve kütüphanelerde çalıştı. 1938 yılında İstanbul’a dönünce, 1941 yılında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde doçent oldu, 1944’te de Rus Dili ve Edebiyatı Profesörlüğü’ne getirildi, çok geçmeden de Ortaçağ Tarihi Profesörlüğü’ne tayin edildi. 1953-55 yılları arasında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin dekanlığını yaptı. 1946-47 yıllarında İngiliz Kültür Heyeti bursundan faydalanarak Oxford’da Bodlean ve Londra’daki British Museum’da çalıştı, bu araştırmalar sonucunda Türk-İngiliz Münasebetleri adlı kitabını yazdı. 1950-51’de Rockefeller, 1961-62’de de NATO Araştırma burslarından yararlanarak ABD, Fransa ve İngiltere’deki arşivlerde yaptığı çalışmalar neticesinde Türkiye ve Rusya adlı eserinin birinci cildini kaleme aldı. Akdes Nimet Kurat, 20’den fazla kitap ile 70’den fazla makale kaleme aldı. Kazan’daki Toplantı Akdes Nimet Kurat, Türk bilim dünyası ve özellikle tarih araştırmalarında önemli rol oynamasına ve çok sayıda öğrenci yetiştirmesine rağmen onun adına yakın zamana kadar ne hatıra kitabı ne de bir konferans düzenlendi. Ancak Nisan 2013 yılında Türk Tarih Kurumu’nda Akdes Nimet Kurat’ın Hayatı ve Eserleri adlı uluslararası bir sempozyum düzenlendi. Akdes Nimet Kurat’ı doğumunun 110. yılı dolayısıyla anma fikri, Doç. Dr. İlyas Kemaloğlu ile TTK Başkanı Prof. Dr. Metin Hülagü’ye aittir. Yürütme kurulunda Prof. Dr. Metin Hülagü ile Doç. Dr. İlyas Kemaloğlu’nun yer aldığı sempozyum, 25-26 Nisan 2013’te Ankara’da düzenlendi. Tataristan’dan da bu sempozyuma 12 kişi, katıldı. Sempozyumda Akdes Nimet Kurat’ın hayatı, onun tarih eğitim ve öğretim anlayışı, Karadeniz’in kuzeyindeki Türk devlet ve boylarının araştırılmasına katkısı, yabancı dilde kaleme aldığı eserler, Türk tarihçiliğine katkıları gibi konular tartışılmıştı. Ankara’daki toplantıdan Tataristan yetkilileri de haberdar oldu. Tataristan Başbakan Yardımcısı Ravil Muratov, Akdes Nimet Kurat ile akrabalık bağlarına da sahiptir. Ankara’daki sempozyumdan sonra Tataristan yetkilileri, Akdes Nimet Kurat’ın eserlerini Rusçaya tercüme edip basma kararı aldılar. Bu görev de Ş. Mercani Tarih Enstitüsü’ne verildi. Enstitü başkanı Prof. Dr. Rafael Hakimov ve Dr. İlnur Mirgaleev’in çabalarıyla tercüme işleri başlatıldı. İlk olarak da bilim adamının Topkapı Sarayı Müzeyi Arşivindeki Altın Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlıklar ve Bitikler ile Türkiye ve Rusya adlı eserlerinin tercümesine karar verildi. Tercüme heyetinin başında ise Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü öğretim üyelerinden Dr. Leysen Şahin bulunmaktadır. Şahin, hem tercüme işlerini bizzat yürütmekte, hem de yapılan çalışmaların redaksiyonunu yapmaktadır. 6 Ekim 2014’te Tarih Enstitüsü’nde tanıtımı yapılan kitap ise yukarıda da belirttiğimiz gibi çevirisi tamamlanan Topkapı Sarayı Müzeyi Arşivindeki Altın Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlıklar ve Bitikler’dir. Türkiye ve Rusya adlı eserinin de 2014 sonuna kadar tercümesinin tamamlanması planlanmaktadır. Kitap tanıtımına A. N. Kurat’ın Türkiye’de yaşayan torunları Kaan Kurat ile İdil Kurat da katıldılar. İlk kez Kazan’a giden Kurat’ın torunları aynı zamanda dedelerinin doğup büyüdüğü köyü gezme ve akrabalarıyla tanışma fırsatı da buldular. Ankara’da sempozyum ile başlayan bu yolculuk, böylece Kurat’ın doğduğu Berkete köyünde sona erdi. Akdes Nimet Kurat’ın kitaplarının geç de olsa Rusçaya tercüme edilmesi şüphesiz büyük önem arz etmektedir. Bu eserler, onun Rusya’da ve genel olarak eski SSCB coğrafyasında daha fazla tanınmasına yardımcı olacaktır. Türkiye’de ise Kurat’ın birçok kitabı, üniversitelerde ders kitabı olarak okutulmaktadır. Yine Kurat’ın bütün makalelelerinin külliyat şeklinde TTK tarafından basılıyor olması ve 2013 tarihindeki sempozyum bildirilerinin yayımlanıyor olması da büyük önem arz etmektedir. Kaynakça “Profesör Akdes Nimet Kurat”, Kazan, V, İstanbul 1971, s. 27-32. “KFU Posetili Potomki Znamenitogo Turetskogo İstorika Akdasa Nigmata Kurata”, 7.10.2014, http://kpfu.ru/philology-culture/kfu-posetili-potomki-znamenitogo-tureckogo.html “Akdes Nimet Kurat’ın Hayatı ve Eserleri Sempozyumu”, http://sempozyum.ttk.gov.tr/2013-tr-sempozyum1.html