Türklerin eskiden beri çeşitli spor dalları ile uğraştıkları bilinmektedir. Hayat tarzının da bunda etkisi büyüktür. Atçılık, okçuluk, cirit, koşu, güreş vs. Hunlardan başlayıp günümüze kadar Türklerin başarılı oldukları spor dallarının başında gelmektedir. Modern ya da diğer bir deyişle Olimpiyat Oyunları’nın programında yer alan spor dalları da Türklerin ilgi duyduğu ve özellikle son yıllarda başarılar elde ettiği alanlardır. Türkiye takımlarının özellikle Avrupa kıtasında futbol, basketbol, voleybol ve diğer alanlardaki başarıları bilinmektedir. Bu yazıda Türkiye dışındaki Türk dünyasının spor alanındaki başarıları kısaca ele alınacaktır. Türkiye dışında spor alanında ön plana çıkan diğer cumhuriyetler Azerbaycan, Kazakistan ve Rusya Federasyonu’na bağlı Tataristan Özerk Cumhuriyeti’dir. Bakü, Almatı ve Kazan, son yıllarda gerçekleştirdikleri ve gerçekleştirecekleri önemli spor organizasyonlarıyla da dikkat çekmektedirler. 12-28 Haziran 2015’te Bakü, Birinci Avrupa Oyunları’na ev sahipliği yapacaktır. Yaz Olimpiyat Oyunları’nı gerçekleştirmek isteyen Bakü için bu oyunlar iyi bir sınav olacak ve ülkenin bu organizasyon konusundaki başarısı, sonraki yıllarda Olimiyatlara ev sahipliği yapıp yapmayacağını da doğrudan etkileyecektir. Diğer taraftan 2012 Londra Olimpiyatları’nda Azerbaycan 2 altın, 2 gümüş, 6 bronz olmak üzere toplam 10 madalya ile madalya sırlamasında 30. sırada yer almıştır. Karşılaştırmak için Türkiye’nin 2 altın, 2 gümüş ve 1 bronz madalya ile toplam 5 madalya ile ancak 32. sırada yer aldığını belirtelim. 2012 Londra Olimpiyatları’nda Türk cumhuriyetleri arasında ise birinci sırayı Kazakistan almıştır: 7 altın, 1 gümüş, 5 bronz (toplamda 13 madalya ile 12. sıra). 2014 Soçi Kış Olimpiyatları’nda da Türk cumhuriyetlerinden madalya kazanan ülke yalnızca Kazakistan olmuştur. 88 ülkenin katıldığı Soçi Olimpiyatları’nda Kazakistan, 1 bronz madalya ile 26. sırada yer almıştır. Kazakistan’ın coğrafik konumu, kış oyunlarının gelişimi için de son derece müsaittir. Nitekim eski başkent Almatı, 2022 Kış Oyunları ev sahipliğine aday şehirdir. Temmuz ayının sonunda yapılacak oylamada Almatı’nın tek rakibi ise Çin’in Pekin şehridir. Pekin’in 2008’deki Yaz Olimpiyat Oyunları’na ev sahipliği yaptığı hususu göz önünde bulundurulduğunda Almatı’nın şansının yüksek olduğu söylenebilir. Almatı’nın bu hakkı kazanması gerek Kazakistan gerekse de Kazakistan sporu için büyük bir başarı olacak, Kazakistan’ın uluslararası arenadaki konumunu güçlendirecek, bu ülkede spor dallarının gelişimine önemli katkıda bulunacaktır. Çeşitli spor dallarının geliştiği bir başka Türk cumhuriyeti de Tataristan Özerk Cumhuriyeti’dir. Hatta Tataristan’ın bu alanda bağımsız kardeş cumhuriyetlerinden de daha başarılı olduğu söylenebilir. Rusya’yı temsilen Tataristan’ın çeşitli dallardaki sporcuları gerek Avrupa gerekse de Dünya şampiyonlarında madalyalar kazanmaktadırlar. Burada bunların hepsini zikretmek mümkün değildir. Ancak takım oyunlarındaki Tataristan takımlarının başarılarına birkaç örnek verelim. Futbolda Tataristan’ın takımı Rubin Kazan, 2008 ve 2009 yıllarında Rusya Şampiyonu olmuş, 2012’de Rusya Kupası’nı kazanmıştır. Diğer yıllarda da şampiyonayı genellikle ilk beşte tamamlamıştır. 2013’te Rubin Kazan, UEFA Avrupa Ligi’nde çeyrek finale çıkmayı başarmıştır. Tataristan’ın buz hokeyi, basketbol ve voleybol takımları ise daha da başarılıdırlar. Basketbolda Unics Kazan, 2001, 2002, 2004 ve 2007 yıllarında ikinci; 2000, 2003, 2005, 2009, 2010 ve 2011’de üçüncü olmuş; 2003, 2009, 2014 yıllarında Rusya Kupası’nı kazanmıştır. 2010-2011’de ULEB Eurocup’u kazanmış, 2013-2014’te ise aynı kupada finalde kaybetmiştir. Diğer bir deyişle UNİCS Kazan Basketbol Takımı, CSKA Moskova ve Khimki’den sonra Rusya’nın üçüncü büyük basketbol takımı olup Avrupa basketbolunda da önemli başarılar elde etmektedir. Tataristan’ın erkek voleybol takımı olan Zenit Kazan ise ancak 2000 yılında kurulmasına rağmen bu güne kadar 7 kez Rusya şampiyonu olmuş, 4 kez Rusya kupasını kazanmış ve 3 kez de Avrupa Şampiyonlar Ligi’ni kazanmıştır. Bununla birlikte Tataristan’da en sevilen spor dalı şüphesiz buz hokeyidir. SSCB’nin yıkılışından sonra Tataristan’ın buz hokeyi takımı olan Akbars Kazan, 4 kez Rusya Şampiyonu, 3 kez ikinci, 1 kez de üçüncü olmuştur. Bunun dışında iki kez Rusya Kupası'nı elde etmiş, bir kez finalde kaybetmiştir. 2007 yılında ise Avrupa Şampiyonlar Ligi’ni de kazanmıştır. Yine buz hokeyinde Avrupa’da güçlü olan takımlardan biri de Başkurdistan’ın Salavat Yulaev takımıdır. Salavat Yulaev, 2 kez Rusya Şampiyonu olmuş, 1 kez Rusya Kupası’nı kazanmış, Avrupa kupalarında önemli başarılar elde etmiştir. Rusya’daki Türk cumhuriyetlerinin spor takımlarının başarısının birkaç sebebi vardır. Bunlardan ilki, gerek Tataristan gerekse de Başkurdistan, şüphesiz Rusya’nın en zengin ve siyasi olarak da güçlü cumhuriyetlerin/bölgelerin başında gelmektedirler. Dolayısıyla cumhuriyetlerin yönetimleri, çeşitli spor dallarının gelişimi için yeterince bütçe ayırabilmektedirler. Ayrıca spor, aynı zamanda bir ülkenin (bir bölgenin) tanıtılması ve gücünün gösterilmesi açısından da hep önemli rol oynayan bir faktör olmuştur. Stalin’in başarısız Sovyet sporcularını cezalandırması ve Soğuk Savaş yıllarında Rusya ile Kanada arasında yapılan buz hokeyi maçlarının ölüm-kalım meselesine dönüştürülmesi son cümlemize iyi birer örnek teşkil etmektedir. Yine önemli spor organizasyonlarına ev sahipliği yapmak da bir ülkenin hem tanıtılması hem de kendisini ifade edebilmesi açısından önemlidir. Kazakistan ile Azerbaycan’ın çeşitli spor organizasyonlarına ev sahipliği yapma isteğini de bu hususla açıklamak mümkündür. Yine bu iki ülkenin spora önem vermesinde şüphesiz ekonomik olarak güçlü olmalarının da (özellikle diğer Türk cumhuriyetleriyle kıyasla) etkisi büyüktür. Nitekim diğer alanlardaki başarıda olduğu gibi spor alanlardaki başarıda da ekonomik yatırım önemli bir etkendir. Çeşitli spor organizasyonlarının gerçekleştirilmesi, ev sahipliğini yapan ülkelerde sporun gelişimine katkıda bulunmaktadır. Örnek olarak Rusya’daki Soçi Kış Olimpiyatları’nı gösterebiliriz. Rusya, bu olimpiyatlara hazırlanırken hem olimpiyatların sorunsuz ve mükemmel bir şekilde gerçekleştirilmesi için çalıştı hem de çeşitli spor dallarına yatırımlar yaparak madalya sırlamasında birinci sırayı almayı başardı. Bu bağlamda Almatı’nın Kış Olimpiyat Oyunları’na ev sahipliğini yapma hakkını kazanması son derece önemlidir. Diğer taraftan Bakü’deki 2015 Avrupa Oyunları’nın yanı sıra 2015 Dünya Yüzme Şampiyonası Kazan’da yapılacaktır. Bunun dışında Kazan, 2018 Futbol Dünya Şampiyonası maçlarının oynanacağı şehirlerden biridir. Spor, sağlıklı bir yaşamın yanı sıra kültürün de önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Bundan dolayı geleneksel spor dallarının unutulmaması ve devam ettirilmesi son derece önemlidir. Bu bağlamda organizasyonun adında bana göre bir sorun olsa da Türkler arasında Göçebe Oyunları’nın başlatılmış olması sevindirici bir olaydır. Geleneksel spor dallarının yanı sıra günümüzde popüler spor dallarının geliştirilmesi de şüphesiz gereklidir. Diğer taraftan çeşitli spor organizasyonları, çeşitli sebeplerden dolayı düşman olan ülkeleri bir araya getirebilen nadir alanlardan biridir. Uzun vadede bir sonuç vermese de Türkiye-Ermenistan futbol maçının, Türkiye-Ermenistan görüşmelerine yaptığı katkı tartışılmazdır. Bunun dışında spor alanında elde edilen başarılarla çeşitli spor yarışmalarına ev sahipliği yapmak da bir devlet ve milletin gelişimi ve uluslararası arenada tanıtımı açısından (özellikle devletler, bağımsızlıklarını yeni kazanmış; bölgeler ise farklı bir çatı altında yer alıyorlar ise) önemlidir. Dolayısıyla makalemizde konu ettiğimiz bağımsız ve özerk cumhuriyetlerin yanı sıra diğer Türk cumhuriyetlerinin de sporda başarılı olmasını temenni ediyoruz.